Washi

Co to jest washi?

Wa- japoński, shi – papier.

Ręcznie czerpany papier, wykonywany w Japonii od VII w n.e. Pierwotna technologia pochodziła z Chin. Szybko jednak na tyle się rozwinęła, że można uznać ją za oryginalną i niepowtarzalną. W 2014 r. tradycyjna produkcja została wpisana na Światową Listę UNESCO jako niematerialne dziedzictwo kulturowe, a osobom kontynuującym surowe zasady jej wykonywania przyznawany jest przez rząd Japonii, tytuł Żyjący Skarb Narodowy.

Gdzie washi jest wykonywane?

W Japonii do dziś istnieje bardzo wiele regionów zaangażowanych w ręczną produkcję papieru. Często są to całe obszary w których poszczególne warsztaty od dziesiątek lat koegzystują ze sobą. Do najbardziej znanych należy Echizen (Echizen washi, prefektura Fukui), Mino (Mino washi, prefektura Gifu), Hamada (Sekisyū washi, prefektura Shimane), Ogawa (Hosokawa shi, prefektura Saitama), Kochi (Tosa washi, prefektura Kochi). Liczba manufaktur produkujących papier ciągle ulega zmianie. W samym jednak Echizen ok. 150 osób jest zaangażowanych w ręczną produkcję. W skali kraju są to zatem setki specjalistów.

Warsztaty papiernicze zakładane były w miejscach z dostępem do czystej wody. Poszczególne pracownie do dziś znajdują się nad górskimi rzekami, wśród malowniczych wzgórz, współistniejąc z naturą.

Materiał z którego wykonywane jest washi.

Do wykonania washi niezbędne są włókna roślinne o właściwościach papierotwórczych. Najbardziej popularne i najszlachetniejsze, rodzime krzewy, to kozo, gampi i mitsumata. Z nich pozyskuje się łyko, które po wielu procesach „uwalnia” pojedyncze włókna.

Czasami, w zależności od właściwości które ma uzyskać papier, stosuje się domieszki innych włókien roślinnych czy np. glinek.

Uznaje się, że produkcja washi jest ekologiczna. Rośliny rosną bardzo szybko (zbiór następuje raz w roku). Jest to zatem proces całkowicie odnawialny i nie degraduje środowiska.

W jaki sposób powstaje washi?

Wykonanie arkusza papieru to proces który wymaga licznych procesów wstępnych i dużego doświadczenia.

1. Ścinanie gałęzi z roślin papierotwórczych, ich parowanie w wysokiej temperaturze (proces kawahagi) i obdzieranie z nich łyka.
2. Gotowanie łyka w roztworze zasady (proces shajyuku)
3. Ręczne oczyszczanie łyka z niepożądanych pozostałości (proces chiritori)
4. Ubijanie łyka drewnianym młotem (proces koukai)
5. Ręczne czerpanie papieru. Kształtowanie arkusza na bambusowym sicie poprzez odsączanie włókien z zawiesiny wodnej, połączone z ruchem kołysania – technika kamisuki.
6. Suszenie arkuszy (proces kansou).

Właściwości.

Inne rośliny papierotwórcze oraz sam proces czerpania, porównując Japonię oraz Europę, powoduje że washi posiada oryginalne, pożądane właściwości.

1. Jest bardzo wytrzymały, zarówno na zginanie jak i na rozdarcia. Może być wielokrotnie składany, nawet do 100 razy służyć do odbijania grafiki, w końcu naprężany i rozciągany nie traci swojej siły.
2. Może tworzyć bardzo cienkie arkusze (bibułki). Ze względu na zawartość włókien o dużej długości, pozostają one w dalszym ciągu wytrzymałe.
3. Przy niewielkiej gramaturze może być gruby ale cały czas pozostaje lekki, o dużej zawartości powietrza między włóknami.
4. Posiada większą transparentność niż europejskie arkusze.
5. Jest stabilny chemiczny - pH pozostaje przez lata na pożądanym zakresie ok. 7.00. co przyczynia się do jego bardzo dużej trwałości.
6. W zależności od rodzaju włókien i techniki wykonania, tworzy arkusze lśniące lub matowe, szorstkie lub gładkie, o barwie od białej po żółtawe odcienie.
7. Łatwo absorbuje barwniki i pigmenty.

Możliwości wykorzystania.

Pierwotne wykorzystanie washi nierozłącznie wiąże się z nośnikiem piśmienniczym oraz sztuką.

Księgi, zwoje oraz dokumenty to historyczny materiał na którym spisywano teksty religijne, prawne i literackie. Do dziś ważne pisma np. ogłoszenie o narodzinach dziecka cesarskiego, spisywane są na ręcznie czerpanych arkuszach (używany jest między innymi papier z Echizen).

Papier stanowi bardzo ważne podłoże malarskie. Na nim tworzono i cały czas wykonuje się dekoracje parawanów (byōbu), zwojów (kakemono, makemono), całych ścian (shoji), grafiki (w tym drzeworyt mokuhanga), rysunki. Współcześnie także fotografie, kolaże i instalacje artystyczne.

Powstaje także ogromna grupa rzemiosła artystycznego: biżuteria, lampy, wachlarze, dekoracyjne pudełka, kartki artystyczne, lalki, a nawet ubrania.

Kolejną ogromna dziedziną jest aranżacja wnętrz. Wyjątkowe właściwości washi pozwalają kreować nowe podziały wnętrz papierowymi ściankami, panelami, zasłonami, roletami i obrazami.